اصول و روش ترجمه قسمت اول

کار ترجمه شیرین است. ولی این به میزان علاقمندی، وسعت دانش، مهارت، سرعت عمل و موفقیت مترجم بستگی دارد. چرا که اگر مترجم (مترجم تازه کار) از یک روش اصولی استفاده نکند، به پیچ و خمهای کار واقف نباشد، از امکانات یا ضعفهای خود بی اطلاع باشد، بدون تردید از راه نرسیده دچار سردرگمی و خستگی شده و چون از پیشرفت کار ناراضی و نسبت به پایان آن نومید است، دیر یا زود از کار ترجمه منزجرمی شود. این درست مثل آن است که از کسی خواسته شود بدون دانش آشپزی و ابزارها و لوازم آشپزی، غذا درست کند! لذا بدیهی است که آشنائی با یک رشته اصول منطقی و آگاهی از جنبه های مختلف کار، چه از لحاظ علمی و نظری و چه از لحاظ عملی، باعث پیدایش و افزایش اعتماد به نفس و امیدواری در مترجم شده و او را در راهی که قدم نهاده است خوشبین تر، مصمّم تر و راسخ تر می کند.

با اصول و روش ترجمه در زبان انگلیسی آشنا شوید..!

لازم به یادآوری است که ترجمه، به عنوان یک علم، بخشی از زبان شناسی کاربردی (Applied Linguistics) است و بررسی کامل تئوریهای ترجمه به معنای ورود به بحثهای مفصّل و گسترده ای در زبان شناسی عمومی، زبان شناسی تطبیقی، جامعه شناسی زبان، روان شناسی زبان، علم بیان، علم تحلیل کلام و حتی علم مردم شناسی، فلسفه، منطق، روان شناسی و روان پزشکی عصبی، روان شناسی سیبرنتیک و غیره است که دربارۀ هر یک از آنها هزاران تحقیق صورت گرفته و هزاران کتاب یا مقاله نگاشته شده است. لذا پرداختن به جزئیات بیشتر در این زمینه ها و حتی طرح تمامی درسهای مربوط به دستور زبان فارسی یا انگلیسی از گنجایش این مقال خارج است. در اینجا هدف نگارنده صرفاً این است که عملیات ترجمه را گام به گام و مرحله به مرحله به مترجم نوآموز نشان دهد تا او را با خلاصه ای از تصویر عوامل عینی و ذهنی و فعالیتهای فکری و عملی دخیل در فرایند ترجمه آشنا کند.

مقدمه:

ترجمه به عنوان یک فرایند (process)، مخلوطی از فعالیتهای ذهنی و مکانیکی را در بر می گیرد. منظور از فعالیتهای ذهنی همۀ آن فعل و انفعالاتی است که در مغز و روان مترجم صورت می گیرد و طی آن، معنا و مفهوم یا پیام یک واژه، عبارت یا جمله ای از یک زبان استخراج شده و به واژه، عبارت یا جمله ای در زبان دیگر سوار می شود. در این حالت، زبان اول را زبان مبدأ (source language) یا (SL) و زبان بعدی را زبان مقصد (target language) یا (TL) می گویند. به همین ترتیب، متن مبدأ به معنای متنی است که می خواهیم ترجمه کنیم و متن مقصد یعنی حاصل آن ترجمه، که به زبان مقصد نوشته شده است. 

تکنیک های لازم برای ترجمه متون تخصصی قسمت آخر

تکنیک سوم: تغییر ساختار دستوری متن

اگر قواعد دستوری در دو زبان مبدا و مقصد متفاوت است، نیاز است تا متن متناسب با ساختار زبان مقصد تغییر یابد. به عنوان مثال، زبانهایی مانند روسی و آلمانی جملات می تواند زنجیره ای طولانی از کلمات باشند. در این زبانها جملات طولانی بسیار متداول بوده و در ترجمه نیازی به کوتاه سازی جملات وجود ندارد. از سوی دیگر، جملات خیلی طولانی در زبان انگلیسی اصلا متداول نبوده و بایستی اصلاح شوند. در این مورد، مترجم برخی از تغییر های ساختاری و معنایی را در ترجمه متن باید انجام دهد تا به متن سلیس دست یابد. مهمترین چالش در این زمینه ثابت نگه داشتن احساسات و مفاهیم متن است زیرا با تغییر جمله بندی برخی از این موارد تغییر می یابد. توجه داشته باشید در زبان فارسی جملات معمولا کوتاه بوده و جملاتی که در چند خط بیان می شوند بسیار نادر هستند. یکی از تکنیک های مهم در ترجمه متون انگلیسی استفاده از جملات کوتاه است. با تمرین سعی کنید این مهارت را در خود به عنوان یک مترجم تخصصی افزایش دهید.

تکنیک چهارم: خواندن متون علمی در زمینه تخصصی

به منظور ایجاد یک ترجمه تخصصی بی عیب و نقص، مترجم باید تا حد امکان بر زمینه تخصصی متن آگاه باشد. خواندن آخرین کتابها و مجلات علمی به شما کمک می کند مهارت های ترجمه خود را بهبود ببخشید. دوفایده مهم در مطالعه متون تخصصی این است که اولا شما با اصطلاحات و سبک این متون تخصصی آشنا خواهید شد. در مرحله دوم، شما با آخرین تحقیقات و اکتشافات علمی آپدیت خواهید شد، که به شما کمک می کند به راحتی مفاهیمی که می خواهید ترجمه کنید را درک نمایید. شما می توانید یک وبلاگ در زمینه ای که به ترجمه تخصصی می پردازید ایجاد نمایید و در آن قسمت هایی جهت تحقیقات علمی و اخبار ایجاد کنید. شما می توانید مقالات آموزشی بنویسید و سپس آنها را به زبانهای دیگر ترجمه کنید (به یاد داشته باشید که برای جلوگیری از نقض حق نسخه برداری حتما درج کنید که کسی بدون ذکر منبع، اجازه استفاده از مطالب ایجاد شده توسط شما را ندارد). این یک ایده خوب مخصوصا برای متجرمین تازه کاری است که مایل به کسب تجربه در ترجمه تخصصی هستند. به یاد داشته باشید که هرچه بیشتر شما در یک رشته و گرایش ها و زمینه های تخصصی آن مسلط شوید، نوشتن و ترجمه متون تخصصی برای شما ساده تر و سریعتر خواهد بود.

تکنیک پنجم در ترجمه تخصصی: توجه به اعداد و نمادها

در متون تخصصی بسیاری از اعداد، فرمولها، نمودارها و نمادها وجود دارد که نباید فرآیند ترجمه آن را نادیده گرفت. مفهوم انتقالی در یک صفحه کامل یا حتی فصل را می تواند تغییر کند، اگر مترجم به اشتباه اعداد یا نمادی را اضافه کند. برای جلوگیری از این مسئله، مترجم باید به خوبی موضوع را درک کند. مترجم تخصصی باید توجه زیادی به تمام چیزهای کوچک داشته باشد.

تکنیک ششم: همیشه ترجمه خود را ویرایش کنید

یک تکنیک موثر و خوب در ترجمه تخصصی، این است که پس از تکمیل ترجمه ، از یک مترجم دیگر برای اصلاح کار خود کمک بخواهید. بهتر است از مترجمان دیگری که تجربه ترجمه متون تخصصی در این زمینه دارند استفاده نمایید. به این ترتیب، تمام اشتباهات احتمالی که متوجه نشده اید، اصلاح می شود.

تکنیک هفتم: تطبیق سبک خود را به نوع سند

در متون علمی و تخصصی، انواع مختلفی از متون که نیاز به فرمت های مختلفی دارند، وجود دارند. اگر شما ترجمه کار آکادمیک هستید، باید در سبکی علمی با عبارات پیچیده و کلمات کمتر رایج ترجمه کنید. از سوی دیگر، اگر میخواهید متنی در مورد کاتالوگ ها یا دستورالعمل های دارویی صحبت می کنیم، بایستی از سبکی متفاوت با سبک آکادمیک استفاده کنیم. این متون توسط افراد عادی یا مبتدیان در زمینه های تخصصی خوانده می شود. به همین دلیل نحوه نوشتار باید بیشتر در دسترس و قابل درک باشد. سبک یک مترجم تخصصی در ترجمه مقاله باید بسیار روشن و مختصر باشد. هم اکنون شما برای ترجمه یک مقاله آماده‌اید درصورتی که می خواهید یک مقاله بنویسید از مقاله ” چگونگی نوشتن و ترجمه مقاله ISI : ریزترین نکات و قواعد ” دیدن فرمایید.

تکنیک های لازم برای ترجمه متون تخصصی قسمت اول

در این مطلب از وبلاگ ترجمه تخصصی ایرانیان می خواهیم در مورد نحوه ترجمه متون علمی و اهمیت توجه به تکنیک های ترجمه مطالبی را بیان کنیم. به طور کلی ترجمه تخصصی متون علمی با متون روزمره متفاوت بوده و نیاز به تکنیک های خاصی دارد. از آن جا که ترجمه متون مختلف علمی نیازمند تسلط به اصطلاحات و واژگان تخصصی در رشته خاصی است، لذا اولین گام در ترجمه تخصصی، دانش در زمینه تخصصی متن خواهد بود. ترجمه متون تخصصی مانند مقالات مستلزم تسلط بر هر دو زبان مبدا و مقصد، هدف نوشتار و همچنین یک فرد آگاه است که مفاهیم علمی موجود در متن را درک کند. مترجمین تخصصی معمولا افراد تحصیلکرده در رشته تخصصی مورد نظر هستند (این رشته‌ها محدودیتی نداشته و شامل کلیه رشته‌ها مانند: پزشکی، زیست شناسی یا مجموعه علوم انسانی یا مهندسی هستند). گاهی اوقات آنها پژوهشگرانی در زمینه مورد نظر هستند که درجه بالایی از دانش زبانی را دارا بوده و در زبان های مبدا و مقصد دارای آثار تالیفی و پژوهشی زیادی هستند. در این مقاله، ما برخی از بهترین تکنیک های ترجمه تخصصی را برای شما تشریح خواهیم کرد.

تکنیک اول : در راستای هدف متن ، ترجمه کنید:

واضح بودن و رسیدن به مفاهیم متن، هدف اصلی ترجمه تخصصی است که باید معنای مفاهیم دقیق متن اصلی را بیان کند. عبارات ابهامی و ساختارهای پیچیده ویژگی های متون ادبی است و نباید در ترجمه متون تخصصی مورد استفاده قرار گیرد. این سخت ترین کار در ترجمه تخصصی است. پیدا کردن واژه های درست می تواند گاهی اوقات چالشی بزرگ برای مترجمین تازه کار باشد که در صورت عدم استفاده درست، موجب ابهام و گاهی تناقض در متن باشد. پیدا کردن جایگزین مناسب برای کلمات علمی همواره کار آسانی نیست و پیش نیاز آن تسلط مترجم بر زمینه تخصصی متن است.

مسئله عنوان شده بدون شک مهم ترین تکنیک ترجمه مقاله است. زمانی که قصد ترجمه مقاله دارید حتما بایستی به ساده نویسی توجه داشته باشید. ساده نویسی به معنای بیان اصل مسئله در قالب کلمات دقیق و روشن است و باید در استفاده از کلماتی که موجب ابهام خواننده میشود، خودداری نمایید.

تکنیک دوم : نیم نگاهی به اشتباهات داشته باشید:

آنچه در میان مترجمان تخصصی معمول است، توانایی آنها در اصلاح اشتباهات کوچک در متن اصلی است که این مسئله نیازمند این است که متن را با دقت مطالعه نمایند. اشتباهات رایج در کارهای علمی عبارتند از: عدم انطباق بین اعداد ذکر شده در جداول،اشاره اشتباه به نمودارها، و اشکالات تایپی در نماد ها. در این مورد به مترجم توصیه می شود که چنین اشتباهاتی را با ذکر در براکت ها یا پاورقی ها اصلاح کنید.

توجه کنید مترجم امانت دار متن است و نمی تواند بدون ذکر متنی را به دلخواه تغییر دهد. هر گونه تغییر در متن اصلی باید به صورت کاملا واضح در ترجمه عنوان گردد. برای مطالعه بیشتر از مقاله ” مشکلات بزرگ ناشی از اشتباهات کوچک ترجمه ” دیدن فرمایید.

نکات اساسی ترجمه شفاهی و کتبی

بسیاری از افراد معتقدند ترجمه یک فرآیند آسان است و تصور می کنند تمام کاری که باید انجام دهید این است که کلمات را از متن منبع به کلمات معادل یک متن هدف تغییر دهید. اما در واقع این تصور درست نیست، زیرا اگر ترجمه را به معنای واقعی کلمه انجام دهید، مفهوم مورد نظر را از یک عبارت نمی رساند.

ترجمه یک فرایند بسیار پیچیده است که باید بسیاری از عوامل مانند سبک متن اصلی، صلاحیت مترجم، جدول زمانی اختصاص یافته به پروژه و بسیاری دیگر از موارد در نظر گرفته شود. روش های متعدد به صورت آفلاین و آنلاین برای ترجمه وجود دارد، اما هر مترجم یا توجه به تخصص و زمان مورد نظر روش های قابل اعتماد خود را انتخاب می نماید. در این مقاله، ما نکات ضروری و مفید یک ترجمه شفاهی و یا کتبی را به صورت خلاصه بیان کرده ایم .

نکات ترجمه شفاهی

ترجمه هم زمان به عنوان سخت ترین نوع ترجمه شناخته می شود. برای رسیدن به نتایج عالی در این زمینه، انتظار می رود مترجم از ویژگی های شخصی مانند واکنش سریع، ترجمه صریح و ذهن روشن برخوردار باشد. درک و توانایی تجزیه و تحلیل اطلاعات ترجمه شده، توانایی ارتباط عناصر کلیدی در متن و داشتن سطح بالایی از دایره لغات واژگان عوامل موثر در موفقیت یک ترجمه مناسب است.

نکات اساسی ترجمه شفاهی عبارتند از:

• آشنایی با موضوع سخنرانی

• یادداشت نکات اصلی سخنرانی

• تقسیر واژه های خاص و کلمات کلیدی قبل از ترجمه

• ایجاد روابط دوستانه بین شما و سخنران

• تلفظ کلمات به روشنی و واضح

• تهیه خلاصه ای کوتاه از سخنرانی

• لذت بردن از آنچه شما انجام می دهید

نکات ترجمه متنی (کتبی)

ترجمه نوشته شده کاملا متفاوت از هر نوع ترجمه دیگر است. به عنوان یک اصل، شما می توانید وقت خود را تنظیم کنید، فکر کنید و بهترین ترجمه را انتخاب کنید، از یک فرهنگ لغت و منبع مناسب استفاده کنید، با متخصصین مرتبط با موضوع مشورت کنید، و ترجمه را به زبان بسیار دقیق و صریح ارائه دهید.

نکات اساسی ترجمه متنی عبارتند از:

• ترجمه معنی لغات نیست!

• از قبول پروژه ای که می دانید در توانایی شما نیست اجتناب کنید

• مهارت و تجربه ترجمه با زمان همراه است – آن را به یاد داشته باشید!

• سبک اصلی نویسنده متن را تقلید کنید

• از عبارات و واژه هایی مرتبط با آن زبان استفاده کنید

نکات مفید در ترجمه متون پزشکی و پیراپزشکی

ترجمه متون پزشکی (Medical translation) شامل ترجمه اسناد فنی، حقوقی، بالینی یا بازاریابی؛ ترجمه نرم افزار پزشکی یا برنامه درسی و طرح درس پزشکی؛ ترجمه بروشور و راهنمای داروها، دفترچه و بروشور تجهیزات پزشکی یا پیراپزشکی است. خدمات ترجمه پزشکی بطور مستمر توسط بیمارستان ها و مراکز علمی استفاده می شود تا تشخیص و درمان بیماران و بخصوص بیماران دارای مشکلات خاص به طور صحیح و دقیق انجام شود.

نکات زیر برای افرادی که در حوزه ترجمه پزشکی فعال هستند می تواند مفید باشد:

مجوز بگیرید. داشتن مجوز برای ترجمه متون پزشکی همیشه لازم نیست، اما داشتن مجوز برای شما حاشیه رقابتی ایجاد می کند و می توانید نقش فعال تری در این صنعت داشته و ورودی خود را افزایش دهید.

اهداف روزانه خود را تدوین کنید و زمانی را برای استراحت در نظر بگیرید. تدوین اهداف کوتاه مدت در طول روز موجب می شود که سریعتر کار را پیش برده و زمان خود را بهتر مدیریت کنید، در عین حال خسته نشوید. ترجمه فعالیتی ذهنی و خسته کننده است، تدوین اهداف کوتاه مدت به شما کمک می کند از کار زده نشوید. چند دقیقه استراحت در ساعت لازم است و تفاوت زیادی در بازده کار دارد و موجب تمرکز مجدد می شود.

پرت شدن حواس: ترمینولوژی پزشکی یکی از پیچیده ترین و پر از نقیض ترین زبان ها است، در حالی که خطاهای پزشکی می تواند نتایج مرگباری به همراه داشته و زندگی دیگران را تهدید کند. بنابراین زمان ترجمه متون پزشکی، بخصوص ترجمه متون پزشکی حرفه ای، بایستی احتیاط کرد و با تمرکز کامل ترجمه را انجام داد. هر گونه حواس پرتی در حین ترجمه متون پزشکی می تواند نتایج وخیمی به همراه داشته باشد.

کمال: نکته خیلی مهمی است، بایستی در ترجمه متون تخصصی پزشکی دقت کرده و از هر گونه اشتباه اجتناب کرد. ترجمه یک گزارش بیماری یا نتیجه آزمایش به جان بیماران بسته است و کمال در ترجمه پزشکی یعنی حفظ جان کسانی که مدارک و اسناد پزشکی آنها را ترجمه می کنیم. از قدیم گفته اند که «وقت یعنی طلا»، اما در ترجمه پزشکی «دقت یعنی طلا».

تحقیق و تفحص: حتی اگر به زبان تخصصی پزشکی مسلط هستید، فرهنگ لغت خوبی در اختیار دارید، هنوز لازم است که بعضی از واژه ها و اصطلاحات را مورد بررسی و تحقیق قرار دهید و بهترین جایگزین را برای آنها انتخاب کنید. بایستی در اوقات فراغت به ژورنال ها و مطالب جدید پزشکی رجوع کرد و واژه نامه مغزی خود را مرتب به روز رسانی کرد. مترجمی می تواند ترجمه قوی از اسناد و مدارک پزشکی ارائه کند که دارای آگاهی و دانش به روزی از رشته پزشکی و تجهیزات پزشکی باشد.

تمامی اسناد پزشکی عمدتا به انگلیسی ساده باید باشد و توصیه شده است که سطح سختی مطلب در حد استاندارد زبان انگلیسی پایه ۴ تا ۸ مدرسه باشد. هر گونه اصطلاح علمی یا حقوقی بایستی با عبارات ساده شرح داده شود. کلمات پیچیده زبان اصلی بایستی به صورت پاورقی ارائه شوند. حتی سایز فونت و زیر نویس ها و پاورقی ها بایستی دقیقا ترجمه شده و به زبان ساده نوشته شوند. تنها استثنای این مسئله ترجمه متون تخصصی پزشکی برای دانشجویان پزشکی و پیراپزشکی است. ترجمه پزشکی که برای عوام انجام می شود بایستی مطابق سطح آگاهی آنها باشد.

مترجم پزشکی بایستی درک عمیقی از موضوع داشته و تحقیق کافی برای انجام ترجمه ای صحیح انجام دهد. یکی از مشکلات ترجمه پزشکی استفاده از کلمات مخفف و مترادف است. بعضی از این مخفف ها یا مترادف ها دارای معانی متفاوت متغیری هستند. با توجه به زمینه محتوا، مترجم بایستی معنی صحیح را انتخاب کند. این حقایق موجب می شود که برای ترجمه متون پزشکی از یک مترجم پزشکی حرفه ای استفاده شود.